Trong nền kinh tế hiện đại, tiền tệ nói chung và tiền pháp định nói riêng là một phần không thể thiếu. Vậy còn trong thế giới crypto thì sao? Tiền pháp định có vai trò gì, liệu có mối liên quan gì giữa tiền pháp định và tiền điện tử? Hãy cùng congngheso247.net tìm hiểu rõ hơn nhé! Tiền fiat (tiền pháp định) là gì? Nói một cách đơn giản, tiền fiat là tiền pháp định có giá trị được xác lập bởi chính phủ hơn là một hàng hóa có đặc tính vật lý. Khả năng và quyền hạn của chính phủ là yếu tố chính để tạo nên giá trị của tiền fiat. Hầu hết các nước trên thế giới đều sử dụng hệ thống tiền fiat để mua hàng hóa và dịch vụ, đầu tư và tiết kiệm. Tiền fiat đã thay thế việc trao đổi hàng hóa cũng như sử dụng bản vị vàng để chi tiêu trong cuộc sống hàng ngày. Giá trị của tiền pháp định bắt nguồn từ mối quan hệ giữa cung & cầu và sự ổn định của chính phủ phát hành. Ngày nay, tiền pháp định được sử dụng hằng ngày để giao thương, mua bán trao đổi hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và tiết kiệm trong nội bộ của quốc gia phát hành. Với nhiều lợi ích mang lại, tiền pháp định đã thay thế hoàn toàn chế độ bản vị vàng và hệ thống tiền hàng hóa. Một số loại tiền fiat của các nước Do sự khác biệt về cách vận hành chính phủ giữa các quốc gia, vì vậy, mỗi nước sẽ có quy định riêng và phân loại cho tiền pháp định của mình Tại Mỹ, U.S Dollar (USD) là đồng tiền pháp định của quốc gia này. Đồng USD được phát hành dưới dạng tiền xu và tiền giấy Bảng Anh (GBP) là đồng tiền pháp định của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland cùng các lãnh thổ hải ngoại và thuộc địa của quốc gia trên. Đồng tiền này cũng được phát hành song song dưới 2 dạng tiền xu và tiền giấy Việt Nam Đồng (VND) chính là đồng tiền pháp định tại Việt Nam và được phát hành dưới dạng tiền Polyme và tiền giấy. VND được sử dụng rộng rãi trên cả nước như 1 phương tiện để giao dịch, thanh toán. Một số đồng tiền pháp định nổi tiếng khác: Euro (đồng tiền chung Châu Âu), Nhân dân tệ (Trung Quốc), Franc (Thụy Sĩ), Yên (Nhật)… Lịch sử của tiền fiat Theo các nhà sử học, tiền pháp định đã được xuất hiện từ rất lâu. Trung Quốc được cho là nơi đầu tiên xuất hiện tiền pháp định, vào thế kỷ 11. Thời điểm đó, Trung Quốc xuất hiện vấn đề thiếu hụt tiền xu để giao dịch hàng hóa, mọi người phải sử dụng những tờ giấy có ghi chú mệnh giá và được điều hành bởi nhà nước thời bấy giờ (triều đình tại thời điểm đó) để thay thế. Sau đó, dưới triều đại nhà Nguyên của Hốt Tất Liệt, một hệ thống tiền giấy đã chính thức được thiết lập (Sáo). Sau này, loại tiền đó dần được các quốc gia khác tiếp thu và điểu chỉnh. Vào thế kỷ 17, tiền pháp định được áp dụng bởi Tây Ban Nha, Thụy Điển và Hà Lan. Ở thế kỷ 18 và 19, New France ở Canada, các thuộc địa Mỹ, và chính phủ liên bang Mỹ, Hoa Kỳ cũng đã thử nghiệm sử dụng tiền pháp định. Đến năm 1972, dưới thời Tổng thống Nixon, Mỹ (Hoa Kỳ) đã bỏ hoàn toàn bản vị vàng (chế độ bản vị vàng cho phép chuyển đổi tiền giấy thành vàng) và chuyển sang hệ thống tiền fiat. Đây cũng chính là cú huých cho việc sử dụng tiền pháp định trong nền kinh tế – tài chính toàn cầu. Tiền fiat bắt đầu chiếm ưu thế trong thế kỷ 20. Ưu, nhược điểm của tiền fiat (tiền pháp định) Đã có nhiều cuộc tranh luận giữa các nhà kinh tế và các chuyên gia tài chính lớn trên thế giới về tiền fiat. Bên bảo vệ và bên phản đối nhiệt tình tranh luận về những ưu và khuyết điểm của hệ thống tiền tệ này. Ưu điểm: Sự khan hiếm: Tiền Fiat không bị ảnh hưởng và bị giới hạn bởi sự khan hiếm của một mặt hàng vật chất như vàng. Chi phí: Việc tạo ra tiền fiat có chi phí phải chăng hơn so với tiền dựa trên hàng hóa. Phản ứng linh hoạt: Tiền fiat cho phép chính phủ và ngân hàng trung ương có sự linh hoạt để giải quyết các cuộc khủng hoảng kinh tế. Thương mại quốc tế: Tiền fiat được sử dụng ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, giúp nó trở thành một phương thức giao dịch được chấp nhận rộng rãi trên thương mại quốc tế. Thuận tiện: Tiền fiat không phụ thuộc vào dự trữ vàng. Dự trữ vàng đòi hỏi phải có kho lưu trữ, bảo vệ, giám sát và các yêu cầu tốn kém khác. Nhược điểm Không có giá trị nội tại: Tiền fiat không có giá trị nội tại. Điều này cho phép chính phủ tạo ra tiền từ không gì cả, có thể dẫn đến lạm phát và làm sụp đổ hệ thống kinh tế. Rủi ro trong lịch sử: Lịch sử đã chứng kiến sự sụp đổ tài chính do thực hiện hệ thống tiền fiat. Điều đó cho thấy rằng nó có một số rủi ro. Cách hoạt động của tiền Fiat Bản chất tiền pháp định không bị phụ thuộc vào vật chất, giá trị của nó dựa trên mối quan hệ tin cậy giữa các chủ thể là những người phát hành, người sở hữu và người chấp nhận sử dụng chúng. Nếu niềm tin vào giá trị của tiền pháp định bị mất đi thì cầu cũng mất đi, dẫn đến giá trị bị giảm sút. Tiền tệ là thước đo giá trị của hàng hóa, cũng là sự kết tinh giá trị (GDP) trong đồng tiền của quốc gia đó. Nghĩa là giá trị của đồng tiền đại diện cho năng lực sản xuất của một quốc gia. Khi năng lực sản xuất của một quốc gia tăng lên thì giá trị trao đổi của đồng tiền pháp định nước đó tăng theo và ngược lại. Chính phủ là đơn vị độc quyền được in tiền fiat, do đó, chính phủ có quyền kiểm soát hệ thống tiền tệ và đưa ra các chính sách tiền tệ (nới lỏng, thắt chặt) hoặc áp dụng các công cụ liên quan khi các sự kiện tài chính lớn và khủng hoảng xảy ra nhằm đảm bảo sự ổn định tài chính của quốc gia đó. Chính sách tiền tệ là quá trình quản lý cung tiền của Ngân hàng Trung ương (NHTW) hướng tới mức lãi suất mong muốn từ đó ổn định và tăng trưởng kinh tế. Chính sách tiền tệ có thể chia làm 2 loại: chính sách nới lỏng và chính sách thu hẹp. Chính sách nới lỏng tiền tệ: Là chính sách NHTW mua trái phiếu chính phủ hoặc các chứng khoán khác trong thị trường, giảm lãi suất, hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc → Tăng cung tiền & phát triển kinh tế. Chính sách thắt chặt tiền tệ: Ngược lại với chính sách nới lỏng, với chính sách thắt chặt tiền tệ NHTW sẽ bán trái phiếu chính phủ hoặc các loại chứng khoán khác, tăng lãi suất, tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc → Giảm cung tiền, kiềm chế lạm phát và bong bóng. Nếu một quốc gia đưa ra những quyết định sai lầm về các chính sách tiền tệ, tiền pháp định của nước đó có nguy cơ mất giá trị do lạm phát hoặc thậm chí trở nên vô giá trị trong trường hợp siêu lạm phát. Nếu mọi người mất niềm tin vào tiền tệ của một quốc gia, tiền sẽ không còn giữ được giá trị. Tiền fiat và tiền điện tử Tính chất Tiền điện tử và tiền fiat có một điểm chung là cả hai không được bảo đảm một thứ hàng hóa nào cả – và điểm giống nhau đó là tất cả. Trong khi tiền fiat được kiểm soát bởi chính phủ và ngân hàng trung ương, tiền điện tử về cơ bản là phi tập trung, chủ yếu là do một sổ cái kỹ thuật số phân tán được gọi là Blockchain. Cách tạo ra Một sự khác biệt đáng chú ý giữa hai hệ thống tiền này là cách chúng được tạo ra. Bitcoin và hầu hết các tiền điện tử (Crypto currency) khác, có một nguồn cung được kiểm soát và có giới hạn. Trái ngược lại, tiền fiat có thể được các ngân hàng tạo ra từ không gì cả, dựa theo phán đoán của họ về nhu cầu kinh tế của quốc gia. Phạm vi sử dụng Là một dạng tiền kỹ thuật số, tiền điện tử không có đặc điểm vật lý và không biên giới, khiến chúng ít hạn chế hơn đối với các giao dịch trên toàn thế giới. Hơn nữa, các giao dịch là không thể thay đổi được, và tính chất của tiền điện tử làm cho việc truy vết giao dịch là khó khăn hơn so với hệ thống tiền fiat. Đáng chú ý, thị trường tiền điện tử có quy mô nhỏ hơn nhiều, và do đó dễ “biến mất” hơn so với thị trường truyền thống. Đó là một trong những lý do tiền điện tử vẫn chưa được chấp nhận rộng rãi. Tiền điện tử pháp định (CBDC) là gì? Tiền điện tử pháp định của ngân hàng trung ương (Central Bank Digital Currency – CBDC) là tiền pháp định (fiat money) dưới dạng kỹ thuật số, tiền ảo được phát hành, kiểm soát và bảo đảm bởi ngân hàng trung ương của một quốc gia hay vùng lãnh thổ có chủ quyền. CBDC ra đời nhằm mục tiêu đưa tiền mặt lên sàn kỹ thuật số; cung cấp một phương thức khả thi để kiểm soát nền kinh tế số; nâng cao hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tiền điện tử pháp định có giá trị trao đổi ngang bằng 1-1 với tiền giấy pháp định thông thường. Công nghệ để tạo ra CBDC cũng khác nhau tùy thuộc vào quốc gia phát hành nó. Một số quốc gia sẽ triển khai CBDC dựa trên công nghệ blockchain, hay công nghệ DLT (Distributed ledger technology) sổ cái phân tán…Tới thời điểm hiện tại, CBDC mới đang trong quá trình thử nghiệm ở một vài quốc gia và chưa được chính thức đưa vào sử dụng. CBDC và Stablecoin Về cơ bản thì CBDC và stablecoin có tính chất khá tương đồng, nhất là với các fiat-backed stablecoin như USDC, USDT. Chúng đều là dạng tiền điện tử được gán giá trị với tỉ lệ 1-1 với tiền fiat thông thường. Điểm khác biệt lớn nhất là USDC hay USDT được phát hành và quản lý bởi một tổ chức (Tether Limited, Circle), còn CBDC được chính phủ phát hành dưới dạng tiền pháp định và nhận được sự bảo trợ về pháp lý từ chính phủ. Ngoài ra, USDC hay USDT đã đi vào hoạt động và được sử dụng rộng rãi trong DeFi. CBDC và crypto (BTC, ETH…) Tiền điện tử pháp định được lấy ý tưởng từ các đồng tiền điện tử, vì vậy sẽ có một vài điểm giống và khác xét theo các phương diện sau: Về tính đảm bảo: Tiền điện tử pháp định do chính phủ phát hành và đảm bảo quyền sở hữu, giá trị và sự lưu hành… bằng những chế định pháp lý cụ thể. Đây là đặc điểm mà crypto chưa có cho tới thời điểm này. Về bảo mật: Tiền điện tử pháp định tương tự như crypto, tức là sử dụng lưu trữ dữ liệu phi tập trung trên nền tảng của blockchain, mã hóa theo chuỗi và các giao dịch được ghi chép liên tục, không thể sửa chữa. Về tính ẩn danh: CBDC kế thừa tính ẩn danh của hai bên tham gia giao dịch. Tuy nhiên, chính phủ của một quốc gia sẽ nắm quyền quản lý thông qua ngân hàng trung ương, nghĩa là chính phủ có quyền truy cập, nắm rõ thông tin chính danh của những giao dịch này → Giảm tính phi tập trung nhưng có thể điều chỉnh những hành vi phạm pháp như rửa tiền, sử dụng tiền giả… Về thanh toán: tiền điện tử pháp định hay crypto đều có thể thanh toán không bị giới hạn bởi thời gian và không gian, có thể thực hiện việc chuyển tiền trong và ngoài nước một cách nhanh chóng, khắc phục vấn đề việc chuyển tiền truyền thống ra nước ngoài cần phải qua nhiều thủ tục và thời gian.
